خطرات سفر با هواپیما

دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه

تابحال فکر کرده اید که چرا عده ای از سفر با هواپیما میترسند و برای این ترس خود دلیلی نیز دارند یا نه ؟ بی شک سفر با هواپیما کم خطرترین سفرهای دنیای فعلی ما میباشد ولی آیا این مسئله واقعا همیشه صحت دارد یا سفرهای هوائی خود دارای خطرات خودشان میباشد در مقاله زیر به تعدادی از این خطرات عمده و قابل تعمق اشاره میگردد :

آذرخش
با وجود اینکه هواپیماها میتوانند برخورد با آذرخش را تحمل نمایند، تا سال 1999 میلادی و زمانی که یک فروند هواپیمای گلایدر هدف یک آذرخش قدرتمند با بار مثبت قرار گرفت، هنوز خطرات ناشی از این پدیده طبیعی بخوبی درک نشده بود. از آن زمان به بعد همواره بر این امر تاکید شده است که ممکن است عامل سقوط پرواز شماره 214 پان امریکن، در سال 1963 میلادی، برخورد با آذرخش با بار مثبت بوده باشد. از آنجا که در زمان تدوین استانداردهای پرواز هنوز تاثیر مواجهه هواپیماها با آذرخش شناخته نشده بود، در حال حاظر نیز هواپیماها بر طبق همان استانداردهای اولیه ساخته میشوند و قادر به تحمل برخورد با آذرخش نمی باشند.

از کار افتادن موتور هواپیما
اگرچه در حال حاضر هواپیماها بگونه ای طراحی میشوند که حتی در شرایطی که یک موتور خود را از دست میدهند بتوانند به پرواز خود ادامه بدهند، ولی با این وجود اگر در شرایطی که موتور دوم خود را نیز، که برای مثال شاید در همان سمت موتور اول باشد، از دست بدهند مطمئنا شرایط خطرناکی بوجود خواهد آمد، حال در نظر بگیرید که همان هواپیما کلیه موتورهای خود را از دست بدهد، که این همان وضعیتی است که برای پرواز DC-9 متعلق به خطوط هواپیمائی دومینیکن بوجود آمد که علت این واقعه عدم خلوص و آلودگی سوخت هواپیما بود که موجب از کار افتادن کلیه موتورهای آن شده بود. به همین علت است که تعیین فرودگاه کمکی قبل از پرواز، برای مواقع فرود اضطراری، از اهمیت بسیاری برخوردار میباشد.
فرسودگی و تغییر شکل ملکولی فلزات تشکیل دهنده بدنه هواپیما که در اثر فشار مداوم بر هواپیما ایجاد میشود نیز میتواند خطرات مشابهی ایجاد نماید .
یکی از غیر معمولترین سوانح هوائی که منجر به سقوط پرواز شماره 191 خطوط هوائی امریکن ایرلاین شد، زمانی به وقوع پیوست که در پی جدا شدن موتور هواپیما از بدنه اصلی، و به علت صدمات وارده، خلبان هواپیمای مذکور قادر به کنترل هواپیما نبود.

فرسودگی فلزات
گهگاه فرسودگی فلزات موجب از کار افتادن موتور هواپیما ( برای مثال فاجعه هوائی کگوورث در سال 1989 میلادی)، ویا ایجاد مشکلاتی در بدنه هواپیما ( سوانحی که در هاویلند ایالت دلاور آمریکا در سالهای 1953 و 1954 به وقوع پیوست ) میشود که منجر به سقوط هواپیما میشود. در حال حاضر که خطرات ناشی از فرسودگی فلزات کاملا شناخته شده میباشند، تحقیقات گسترده و جدی و همچنین آزمایشات غیر مخربی به منظور شناسائی مشکلات و خطرات بالقوه مربوط به آن در حال اجرا میباشد.

تعلیق
تعلیق هواپیما، و یا به عبارتی کاهش سرعت هواپیما تا جائی که دیگر بالهای هواپیما توان بالابری ( lift ) نداشته باشد، یکی از خطرات بالقوه برای هر هواپیما میباشد که البته معمولا قابل کنترل میباشد. تمهیدات خاصی در دستگاه های هواپیماها در نظر گرفته شده است که بروز تعلیق را به اطلاع خلبان میرساند. این تمـهیدات شامل آژیر اعــــــــلام تعلیق ( که د ر اکثر هواپیماهای موتور دار بطور مجازی تعبیه شده است )، اعلام خطر به وسیله لرزش دسته کنترل و همچنین اعلام خطر به وسیله کلام. بارزترین نمونه از سوانح هوائی که در اثر تعلیق بوجود آمده است، فاجعه هوائی استین در سال 1972 میلادی میباشد.

آتش سوزی
آئین نامه های ایمنی، مواد تشکیل دهنده در ساخت هواپیما و همچنین ملزومات مورد نیاز برای اعمال روشهای امنیتی آتشنشانی را همواره بطور خودکار تحت کنترل دارند. معمولا اینگونه ملزومات توسط آزمایشات مورد نیاز مشخص میشود. اینگونه آزمایشات قابلیت اشتعال و همچنین میزان سمی بودن دود ایجاد شده از آتش سوزی را نشان میدهد. زمانیکه آزمایشات اولیه موفقیت آمیز نباشند، این عدم موفقیت بجای اینکه بطور واقعی در یک هواپیما رخ دهد، تنها در یک آزمایشگاه اتفاق میافتد که هیچگونه خطری برای نفوس واقعی ایجاد نمیکنند.
گهگاه اینگونه تمهیدات موثر واقع نمیشوند و معمولا در اثر آتش سوزی ایجاد شده در کابین خلبان، و در اثر ایجاد گازهای سمی، سوانح متعددی بوجود آمده و می آید. آتش سوزی که در اثر جرقه الکتریکی در پرواز شماره 797 خطوط هوائی کانادا در سال 1983 میلادی اتفاق افتاد، منجر به کشته شدن 23 مسافر از 46 مسافر پرواز مذبور شد.
این حادثه نمونه خوبی بود تا بتوان تجربه بدست آمده را در شرایط مشابه مورد استفاده قرار داد و سرنشینان هواپیما را که در معرض دود ناشی از آتش سوزی قرار میگیرند بسرعت از محل تخلیه نمود. دو سال بعد از این حادثه، یعنی در سال 1985 میلادی، فاجعه هوائی منچستر به وقوع پیوست. این حادثه در اثر آتش سوزی در هواپیما و بر روی باند فرودگاه اتفاق افتاد که منجر به کشته شدن 53 نفر شد که 48 نفر از این تعداد در اثر استنشاق دود ناشی از آتش سوزی جان خود را ازدست دادند. اگر چه این حادثه نگرانی های جدی در مورد استاندارد نود دقیقه ای تخلیه اضطراری هواپیماهای حادثه دیده را بوجود آورد، که متعاقبا موجب ابداع سیستم ضد دود و کانالهای دفع دود شد ولی نهایتا هیچکدام مورد تائید قرار نگرفت. نتایج حاصل از این واقعه اصلاح روشهای قبلی استفاده از درهای خروج اضطراری واقع در بالای بال هواپیما بود که معرفی گردید و در هواپیماهای خاصی مورد استفاده قرار گرفت، و همچنین از دیگر تغییرات بوجود آمده که میتوان برشمرد، افزایش اندک فضای بین صندلی های نزدیک به درب خروج اضطراری میباشد.

برخورد پرندگان
اصطلاح اصابت پرندگان (Bird strike ) در هوانوردی به معنای برخورد و تصادم پرندگان با هواپیماهای در حال پرواز میباشد. این معضل یکی از تهدیدهای رایج در کاهش ایمنی هواپیماهای در حال پرواز میباشد که تا کنون منجر به تعداد بیشماری سوانح مرگبار هوائی شده است.

عوامل انسانی
عوامل انسانی یکی دیگر از خطرات بالفعل میباشد که در اثر خطای سهوی انسان حادث میشود که خلبانان نیز از این امر مستثنی نمیباشند. در جریان جنگ دوم جهانی پیشرفتهای شگرفی در زمینه بهره گیری از عوامل انسانی در راستای ارتقاء ایمنی هوانوردی توسط پل فیتز(Paul Fitts) و آلفونس چاپانیز( Alphonse Chapanis) صورت پذیرفته است. بهر حال در طول تاریخ هوانوردی پیشرفتهای بسیاری در زمینه ایمنی صورت پذیرفته که از آن میان میتوان به بهبود و توسعه چک لیست خلبانان اشاره کرد، که در سال 1937 میلادی ابداع شد.
عدم وارسی صحیح و به موقع ادوات پروازی هواپیما توسط خلبان در سال1972 میلادی منجر به سقوط پرواز شماره 401 خطوط هوائی ایسترن (Eastern Airlines Flight 401 )گردید، خطاهای احتمالی در مواقع برخاستن از باند فرودگاه و همچنین در هنگام فرود در باند فروگاه میتواند از عوامل موثر در ایجاد سوانح هوائی باشد، برای مثال میتوان از فاجعه هوائی مربوط به پرواز شماره 191 خطوط هوائی پرین ایر (Prinair Flight 191) در همان سال (1972) در هنگام فرود، و فاجعه هوائی سال 1958 میلادی مونیخ در زمان برخاستن از باند و در شرایط هوای طوفانی روی داد، یاد کرد. با بررسی سانحه هوائی مونیخ میتوان نتیجه گرفت که علاوه بر عوامل انسانی، که در این مورد میتوان خطای خلبان را مورد نظر قرار داد، عوامل دیگری مانند وضعیت جوی نیز به بروز اینگونه حوادث کمک خواهد نمود.
بروز تصادم، هم میتواند در آسمان رخ دهد ( سال 1978 میلادی، پرواز شماره 182 پی اس آ) و همچنین بر روی زمین ( سال1977 میلادی، سانحه ته نه ریف )، که در هر دو سانحه مقصر خلبانان بوده اند.
با این حال بروز سوانح هوائی فقط به خطای خلبانان محدود نمی شود. قصور در بسته شدن صحیح درب مخصوص بار گیری کالا، علت سقوط پرواز شماره 981 متعلق به خطوط هوائی ترکیه بود که منجر به از دست رفتن این هواپیما شد، هرچند پیرو تحقیقات انجام شده معلوم گردید که طراحی غلط ضامن درب بارگیری نیز در بروز این حادثه تاثیر بسزائی داشته است.

http://www.rs272.com/

http://daneshnameh.roshd.ir

http://www.sahand272.blogfa.com/

http://www.rs272.parsiblog.com/

WEST AZERBAIJAN  URMIA--Dr.RAHMAT SOKHANI